बालदिन

बालपण देगा देवा

कैफ 

माणसाच्या जगण्याला कोणतातरी एक कैफ लागतो . 

सकारात्मक नसेल तर  नकारात्मकही  चालतो . 

आता हेच पहा ना ,

कैफ , सत्याचा नसेल तर असत्याचाही चालतो . 

सत्याची कास धरून  , ताठ मानेने तो जीवनात  मार्गक्रमण करतो . 

नाहीच तर असत्याच्या गर्ततेत स्वतःला हरवू न देण्याचा  तरी प्रयत्न करत जगत रहातो . 

कैफ , विजयाचा नसेल तर पराजयाचाही  चालतो 

विजयाच्या उन्मादात तर तो जगजेत्त्याच्या आविर्भावात जगत  असतो.  

नाहीच तर पराजयातल्या अपमानाचे कढ गिळत तरी उर्वरित आयुष्यातले काही क्षण काढतो .    

कैफ ,आशेचा नसेल तर निराशेचाही चालतो . 

आशेचे किरण, त्याला नेहमी उद्याची पहाट बघण्यासाठी जगायला लावतात.  

पण त्या किरणांची प्रखरता सहन करण्याची  क्षमता नसेल तर निराशेच्या अंधारात काही काळ तरी तो चाचपडत जगतोच .  

कैफ , यशाचा नसेल तर अपयशाचाही चालतो.  

यशाच्या शिखरावर असताना , स्वकर्तृत्वाचा टेंभा मिरवत तो जगत असतो.  

 पण आलच कधी अपयश तर त्याच खापर नशिबावर फोडत जगण्यात धन्यता मानतो .  

कैफ , प्रेमाचा नसेल तर द्वेषाचाही चालतो . 

प्रेमाच्या धुंदीत तर त्याला जगण्याचाच विसर पडतो. 

मात्र द्वेषाची आग , त्याला आयुष्यभर जाळत जिवंत ठेऊ शकते. 

कैफ , मिलनाचा नसेल तर विरहाचाही चालतो . 

मिलनाच्या रंगात, स्वतःबरोबर तो साऱ्या जगाला रंगवत जगत असतो 

मात्र विरहाचा क्षण देखिल त्याला एखादी विराणी गायला लावतोच 

कैफ , यौवनाचा नसेल तर वृधत्वाचाही चालतो 

यौवनाच्या मस्तीत सारे आयुष्य उधळून देत जगत रहातो 

आणि वृद्धत्वाच्या असहाय्यतेत त्याच उधळलेल्या क्षणांचे हिशोब मांडत उर्वरित क्षण जगतो  .  

फार कशाला , मदिरा आणि मदिराक्षीच्या  नशेत तर प्रत्येकजणच साक्षात स्वर्गलोकीचा इंद्र असल्यासारखा जगतो. 

पण नाहीच मिळालं ह्यातलं काही तर बायकोने हातात दिलेल्या वाफाळलेल्या चहाच्या कपाचा आस्वाद घेताना , आपण सार्वभौम राजे असल्याच्या आभासात मजेत एक शीळ घालून तो क्षण तर  साजरा करतोच करतो . 

त्या त्या क्षणाचा एक  कैफ असतो , तो तो क्षण जगण्याकरता जो गरजेचा असतो . 

…………… निलिमा देशपांडे   

दुसरी बाजू

दुसरी बाजू                       

                   ९:३२ ची लोकल ! आजही धावत पळतच पकडली. हल्ली रोजच अस होतंय. हल्ली म्हणजे, ४ दिवस तर झालेत , maternity leave संपवून, join झाल्याला ! त्या आधी तीन वर्ष तीच लोकल पकडत होते कि ! एकदाही धावपळ करावी लागली नव्हती. घरच सगळ आटोपून, छान तयार होऊन, मी platform वर ९:१५ ला हजार असायचे आणि आता ? निघता निघत नाही पाय घरातुन ! शरीराने तर बाहेर पडते पण मन ? तिथेच रेंगाळत ! छोट्या आदी भोवती !  त्याच रडण, हसण , हातवारे करण , त्याला कुशीत घेतल्यावर … त्याचा तो स्पर्श आणि … आणि त्याला पाजण …  सार सार किती सुखावह आहे. या साऱ्या पासुन स्वतःला अलिप्त करताच येत नाही . पण केवळ , एव्हढ्या चांगल्या carrier वर पाणी कस सोडायचं म्हणून मी office join केल ! सुदैवाने सासू सासरे , आई बाबा , चौघेही माझ्या पाठीशी खंबीर पणे उभे आहेत. " आम्ही सांभाळू आमच्या नातवाला ! तू काही काळजीच करू नकोसं. निर्धास्तपणे तू तुझ्या carrier वर लक्ष केंद्रित कर ! " म्हणण सोपं आहे पण  ' आई ' या नव्या निर्माण झालेल्या नात्यात, भावनेत…. मी इतकी गुंतून गेलेय कि मला दुसर काही सुचतच नाहीए . नुसत्या आदीच्या विचाराने पण कुर्ता ओला  झाला ! हे तर रोजचच झालय ! बाळाच्या नुसत्या आठवणीने सुध्धा वात्सल्य पाझरत ? निसर्गाची किमया खरच अगाध आहे ! मला awkward झाल . आजूबाजूला पाहिलं मी , कुणाच्या लक्षत तर आल नाही न ? 

                           आणि माझ लक्ष समोरच्या दारात गेल…. आदिच्याच वयाच बाळ …. एक ७_८ वर्षाची मुलगी , त्याला घेऊन दारात बसलेली . गाडीत गळ्यातलं ,कानातलं विकणारे असतात ना , त्यांच्यातलीच होती दोघ ! मला कळवळल . कोणाच का असेना, हे हि बाळ आपल्या आई साठी रडत होत. कुठे असेल त्याची आई ? कुठच्या डब्यात ? त्याच केवीलवाण रडण ऐकवत नव्हत. भूक लागली असेल का त्याला ? पण ती आई तरी काय करेल ? तीच पोट तिच्या हातावर ! तिचाही नाईलाजच नाही का ? मी carrier साठी बाळाला मागे सोडून आले …आणि ती ? पोट भरण्यासाठी ! असे  विचार डोक्यात गर्दी करत होते. तेवढयात , जेम तेंम १५ - १६ वर्षांची ,साडी नेसलेली मुलगी , गर्दीतून वाट काढत त्या दोघांजवळ आली. आणि ते बाळ झेपावलं तिच्याकडे ! मी अवाक होऊन पहातच बसले . हे , हिच बाळ ? साडी नेसालीये  आणि गळ्यात , जाड काळ्या मण्यांच मंगळसूत्र होत . एवढ्या गोष्टी सोडल्या , तर प्रौढत्वाच्या कोणत्याच खुणा नव्हत्या ,तिच्या  चेहेऱ्यावर ,अंगकाठीही अजून पोरसावदाच होती . आणि हि 'आई ' ? माझ्या शेजारी (मला खेटूनच ), एक मध्यम वयीन बाई उभी होती. तिने बहुतेक माझ्या चेहेर्यावरचे भाव ओळखले असावेत . म्हणाली ," आश्चर्य वाटण्यासारख काय आहे ? ह्यांच्या समाजात नितीमत्तेची चाड असेल अस वाटतंय तुला ? हे मातृत्व , तिला स्वेच्छेने मिळालं असेल कशावरून ? " मी चमकलेच ! लादलेल मातृत्व ? हि कल्पना देखिल मला सहन झाली नाही . किती protected वातावरणात वाढले होते मी !जगाच्या  या दुसऱ्या बाजूची मला जाणीवच नव्हती का ? पण तस नव्हत ! या आधीही हे विश्व , माझ्या विश्वाचा एक भाग होतच. पण त्याच्या अस्तित्वाची जाणीव , एवढ्या प्रखरतेने कधी झाली नव्हती . मला ' लाभलेल्या' मातृत्वाने, एक नवी दृष्टी  मला दिली होती . 

      ' लादलेल मातृत्व '! शब्द मनात घोळत राहिले. अंगावर अक्षरशः काटा आला. क्षणार्धात माझ्या डोळ्यासमोर , आमच्या दोघांमधल प्रेम , ते हळुवार क्षण , अंगावर फुललेले रोमांच, सार सार उभं राहिलं  ! आणि आमच्या प्रेमाच , माझ्या उदरात रुजलेलं बीज ! माझा आदि ! हे…  हे … सगळ किती सुंदर होत ! 'आई होण ' हि अनुभूती किती स्वर्गतुल्य होती . पण ती माझ्यासाठी ! आणि हिच्यासाठी ? किती शारिरीक आणि मानसिक यातना भोगाव्या लागल्या असतील , त्या कोवळ्या जीवाला ? गळ्यात बांधलेल्या त्या मंगळसूत्राला कितपत अर्थ असेल ? काहीही असो ! पण जन्माला आलेलं मुल ! ते तर खरच होत ना ! 

        माझी नजर , पुन्हा त्यांच्याकडे वळली . त्या ' आई ' ने तिच्या बाळाला , त्या मुलीकडून खसकन बखोट धरून ओढल , कडेवर घेतलं . आणि काय आश्चर्य ! ते बाळ रडायचं थांबल. आईचा स्पर्श कळला त्यालाही . माझा आदी नाही का ! एकदा रडायला लागला कि गुलाम  अख्ख घर डोक्यावर घेतो. त्याला शांत करता करता आजी आबांची दमछाक होते . आणि मी घेतलं कि मात्र , जादूची कांडी फिरवल्यागत एकदम शांत होतो . गुणी बाळासारखा खुदुखूदू हसायला लागतो . नुसत्या विचाराने मलाच  खुद्कन हसायला आलं . रमले मी परत माझ्या गोंडस विश्वात ! 

           अन कर्कश्य रडण्याच्या आवाजाने , पुन्हा भानावर आले . त्या ' लहानग्या आईने ' , आपल्या लहानग्याला परत त्या मुलीच्या हवाली केले होते आणि परत गर्दीत दिसेनाशी झाली होती . ' धंद्यात खोटी ' होऊन चालणार नव्हती ! विकल्या गेलेल्या मालाचे  पैसे , बायकांकडून गोळा करायचे होते . 

            आपल मन किती विचित्र असत नाही का ! लगेच तुलना सुरु झाली . माझ्या बाळाला दिवसभर आई मिळत नसली तरी काळजी घेणारे , प्रेम करणारे आजी आजोबा होते. मुख्य म्हणजे , डोक्यावर हक्काचं छप्पर होत . मायेच्या उबदार घरट्यात ते वाढत होत . तरीही त्याच्यासाठी , माझा जीव तीळतीळ तुटत होता . आणि इथे ? झाशीच्या राणी सारखं , झोळीत आपल मुल बांधून हि आई जीवनाच्या रणांगणावर , आयुष्याशी झुंजत होती .किती हा विरोधाभास ! 

              तेवढ्यात बाळाची आई परत आली .त्याच 'प्रेमान ' तिने बाळाला परत ओढून कडेवर घेतल. बाळ पुन्हा शांत ! मग उलट्या हातानेच तिने त्याच वाहणार नाक , फर्रकन पुसलं . तेवढ्या गर्दीतही जागा करून घेऊन , फतकल मारली , आणि बाळाला पदराखाली घेतलं ! 

                मातृत्व लादलेलं असल तरी वात्सल्य तर नैसर्गिकच होत ना ! 

आणि हो ! उद्यापासून ,  मी माझ्या बाळाच्या काळजीच ओझं न वाहता , ९:३२ ची लोकल , वेळेत पकडणार होते . 

……………. सौ . निलिमा देशपांडे . 

शेजीबाई

शेजीबाई , लेक तुझी ग दिसे किती गोजिरी 

नाजूक जणु  बाहुली , लडिवाळ अन साजिरी 

आली कोण्या ग देशातून हि सानुली सोनपरी 

घातलेस होते कोण्या देवा  साकडे, साग तरी 

टपोऱ्या डोळ्यात तिच्या ग ,भावविश्व भाबडे 

सीमित अवती भवति तुझ्या, विश्वासाने बागडे 

मुडपे पहा कशी  नाजुक , इवलीशी ती जिवणी 

बोले बोल चिमखडे , जणू गोड ती अमृतवाणी 

सांडतात कधी हास्याचे दुर्मिळ , माणिक मोती 

दिसतात मग, गोड खळ्या , गोबऱ्या गालावरती 

लाव ग बाई ,आधी भाळी तिच्या, तीट काजळाची 

नकोच लागाया तिला दृष्ट , कुणा दुष्ट नजरेची 

वाढो चंद्रकोर हि तुझ्या नभांगणी , कोडकौतुकाने  

होवो जीवन तिचे समृध्द ,सुख,स्नेह अन समाधानाने 

…………. निलिमा देशपांडे . 

MOTHER'S DAY

This year had a totally novel ' Mother's  Day ' . Went to Vashi Creek , with kids ( I know , they r no longer kids , both having enjoyed their voting rights , this election. )  early in the morning , for ' bird watching ' ( mind you , with its literal meaning ) 
Flocks  of flamingos arrived  at intervals, with wonderful patterns ,amazing discipline , apparelled  grace. The melodious notes of music created at d surface of water by  alighting birds made us almost dance. 
And  you know what , we sacrificed our beauty sleeps just to watch them, and they being d celebrities....took their own sweet time to make  their special appearances  . 
We were awestruck , at the site of thousands of birds in front of us. 
Every single one with its  gracefully curved neck , short and slight bulky looking body n then those black long sticks...for legs ! To be very frank, i wondered for a  moment ..was God being unfair , by providing those ugly appendages to those otherwise beautiful birds ? But my doubt was cleared , the moment i saw them...literally ' walking on the water ' with such  agile steps. ( and the curved , rather prominent beak reminded me of the topic ' adaptation ' which i taught for so many  years)  
The view of expanded  wings  from the ground......their beautiful  postures while flying ........every movement....turned into a celebration ! 
while watching all the saga....some cord struck me! what was i witnessing? Was the mother nature favouring racism or group ism?  For an onlooker , all the birds were flamingos but a keen observer could see the distinct colour bands.......white , shocking pink , and black. All the birds landed in unison , pecked in unison , flew in unison ....but still very much  maintaining their groups. But then i think that's the characteristic of the universe .........university in diversity ! 
As we were engrossed in admiring these seasonal guests , some locals.....our very own crows were desperately trying to seek our attention. I could see them turning green with envy, inspite of d coal black coats they are clad in ! As if they were crawling with all their might to convey us....we may not b as attractive as as those you r admiring but we are as important a link in d nature food chain. We r also at d verge of extinction. So please......do something about it! Off course , we paid no  heed to those boring creatures . 
Clicked the photos to our heart's content. We were in no mood to turn to worldly matters , bt d mundane daily chores were awaiting for us. So we moved away with heavy hearts. But still major portion of that load was of pleasure n content!!! 
As soon as we entered our routines , the first thing that struck was....hunger! So we turned on our heels n straight we went to ' Datt Snacks ' the most preferred food joint at palaspa fata. Relished on variety of dishes...putting aside the thought of dieting on tomorrow's agenda once more. Thus ' Mother's day Morning '  turned out to be a life long memories  of fabulous moments spent with my children.

..................nilima deshpande. 

रोज संध्याकाळी !

नुकताच मुसळधार पाऊस पडुन गेला . आकाश परत निरभ्र झाल . अन तेजोगोलाच , अस्ताला जाण्यापूर्वी , अस विलोभनीय दर्शन घडल . जणू मानवाला , नजरेला नजर भिडवून , त्राटक करता यावं , म्हणून आपल्या प्रभेतील सारी दाहकता आवर्ती घेऊन , अल्प काळासाठी का होईना , तो रोजच असा मवाळ झालेला मला दिसतो . त्याला त्या शीतल चंद्राचा हेवा वाटत असेल का ? आपलाच तेज वापरून , हा आपल्यापेक्षा जास्त लोकप्रिय आहे , याचा त्याला त्रास होत असेल का? आणि म्हणूनच  , हे सौम्य रूप धारण करून , सर्वांना मोहात पाडत असेल का ? असे खूपसे प्रश्न मनात गर्दी करतात . रोज संध्याकाळी ! 


…………. निलिमा देशपांडे . 

चिऊताई

चिऊताई इवलीशी, आज वाट चुकली. 

शोधित दाणा,खोलीत माझ्या शिरली .

 

क्षणार्धात चूक , तिची तिला उमगली.  

सुटकेसाठी  , दिशा दाही भिरभिरली  

 

बळ  पंखात असेतो, आकांताने फडफडली  

पण अवचित ,जाळीत खिडकीच्या अडकली 

डोळ्यात, झाक  कारुण्याची होती तरळली  

आस ,पिल्लांकडे जाण्याची होती का लागली ?

  

भूमिका तटस्थाची, होती मी स्वीकारलेली  

गरज ,मानवी हस्तक्षेपाची आता मात्र भासली  

धरताच हाती ,  अधिक भयभित ती झाली 

पाजताच पाणी, टवटवली,अन भुर्रकन उडाली 

आनंदलेल्या मनात, शंकेची पाल चुकचुकली 

जाईल का स्वकियांकडून हि स्वीकारली ?

का जाईल मानवी स्पर्शाने कलंकित ठरवली ?

का वाचवून प्राण, मृत्युच्या दारी परत मी ढकलली ? 

…………… निलिमा  देशपांडे . 

  

 

  

दही

                                                      दही 

            मला न, दही फार आवडत. तेही घट्ट दही. भांड कितीही हिंदकळल, तरी न मोडणार! ते  पांढर्शुभ्र  दही पाहिलं कि तोंडाला पाणी सुटत , खायचा मोह होतो . पण चमचा बुडवला , कि दही मोडणार, थोड्या वेळाने , चोथा पाणी होणार, हे ठरलेलं ! पण म्हणून मी ते मोडलच नाही तर ? At the end of the day , ते आंबट होऊन जाईल . अजून काही दिवस तसच ठेवलं , तर खराब होऊन जाईल . मग उपयोग काय त्या perfectly set झालेल्या  दह्याचा ?

            मनात विचार आला , आयुष्याचही असच असत नाही का ? दह्यासारख 'set ' झालेलं आयुष्य नक्कीच आवडेल ! पण ते आयुष्य तसच set राहील तर त्यातली गोडी निघून जाईल . वायाच जाणार ते. त्यापेक्षा रोजच्या रोज , आयुष्याच नवीन दही विरजायचं . आयुष्याची गोडी चाखायला तर हवीच ! आयुष्य जगायला तर हवच ! दिवसभर ते दही वेगवेगळ्या form मध्ये अनुभवायचं ! कधी साखर घालून , तर कधी मीठ , कधी कोशिम्बिरीत , तर कधी बुंदित, तर कधी कोणत्या ग्रेव्हीत ! कधी जेवून तृप्त झाल्यावर ताक म्हणून ! मला न, ह्या ताकाचा , हव तितकं पाणी सामावून घेण्याचा गुणधर्म फार आवडतो . अर्थात , कुठचाही अतिरेक झाला तर आयुष्य पांचटच होत ! हरेक दिवसाच्या recipe ची नजाकत वाढवता आली पाहिजे. 

              मात्र एक नियम  कटाक्षाने  पाळायचा ! पूर्ण दही संपवायच्या आधी , रोज थोड विरजण , बाजूला काढून ठेवायचं  ! 'उद्याचं '  दही लावायला ! मग रात्री झोपण्यापूर्वी , दिवसभरात जगलेल्या lukewarm क्षणांनी , परत नव्यानं दही विरजायच . 

               माहित आहे , रोज हि भट्टी जमेलच असं नाही . पण नासलच समजा कधी , कडवट झालंच समजा कधी , तर नाउमेद न होता , नव्यानं सुरुवात करायची . मग त्या करता दुसऱ्या कडून विरजण मागायची वेळ आली तरी त्यात कमीपणा नसतो . 

                पण 'दही' मात्र रोजच्या रोज ताजंच लावायचं ! 

 …………निलिमा देशपांडे .